Sản xuất năng lượng từ ruột mối

Mối mọt sẽ không còn là nỗi phiền hà của con người nữa nếu các nhà khoa học thành công trong việc tìm ra nguồn năng lượng mới từ những sinh vật này


Một loại vi khuẩn trong ruột mối có khả năng chuyển hóa gỗ thành chất đường, có thể được sử dụng để chạy các ứng dụng, như ô tô.
Hiện nay, một số các nguồn năng lượng thay thế như ethanol chỉ có thể sản xuất từ một số loại hoa màu nhất định, ví dụ như ngô. Nhưng trong quá trình sản xuất, chỉ có phần hạt là được sử dụng; còn các bộ phận khác như thân, cuống, lá người ta cần phá vỡ cấu trúc của cellulose – một loại phân tử rất phức tạp, thành chất đường trước khi chuyển hóa thành năng lượng.
Vi khuẩn có thể giúp biến khả năng trên thành hiện thực vì chúng tiết ra một loại enzyme phá vỡ cấu trúc của cellulose và các phức hợp khác. Các nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu Năng lượng sinh học Mỹ (JDI) đang tiến hành thử nghiệm trên 100 mẫu vi khuẩn khác nhau trong ruột mối để hiện thực hóa khả năng trên.
Các nhà nghiên cứu đã xác định được hai loại vi khuẩn tiết ra enzyme phân hủy gỗ. Theo Phil Hugenholtz, đồng tác giả của bài viết về công trình này trên tạp chí Nature, một trong hai loài vi khuẩn trên, loài fibrobacters có họ hàng với một loại vi khuẩn khác có khả năng phân hủy cellulose tìm thấy trong ruột bò. Loại vi khuẩn này cũng đang được nghiên cứu để ứng dụng vào quá trình sản xuất năng lượng có nguồn gốc sinh học.

Tuy nhiên, theo Eddy Rubin – Giám đốc của JGI: “Ứng dụng quy trình trên vào sản xuất trên quy mô công nghiệp không hề dễ dàng. Mối có thể chuyển hóa mi-li-gram chất lignocelluloses thành đường lên men nhưng quy mô hóa quá trình này để phục vụ cho việc sản xuất năng lượng sinh học lại là chuyện khác. Muốn thực hiện được điều đó, các nhà nghiên cứu cần tiến hành nhiều công trình khác để xác định nhóm gien có khả năng phá vỡ các cấu trúc cellulose.”
Xem thêm


Phòng trừ mối bằng vi sinh vật trên thế giới

Ngày nay, vấn đề môi trường sống luôn là vấn đề thời sự ở hầu hết các nước trên thế giới, việc nghiên cứu giảm thiểu tác động của con người được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm



Cũng như việc phòng trừ nhiều loài côn trùng khác, hướng nghiên cứu phòng trừ mối bằng vi sinh vật cũng đang được đẩy mạnh nghiên cứu.
Trong các chế phẩm sinh học dùng để diệt mối, đáng chú ý nhất là các chế phẩm có nguồn gốc vi sinh vật, như: vi khuẩn Ballcilus thurigiensis, vi nấm Metarhizium anisopliae, Bauveria bassiana. Trải qua nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm, kết quả cho thấy Metarhizium anisopliae là đối tượng có khả năng ứng dụng phù hợp nhất.
Metarhizium anisopliae có khả năng nảy mầm trên vỏ kitin của cơ thể côn trùng, có hệ sợi xâm nhập và bên trong cơ thể vừa hút dinh dưỡng vừa thải chất độc và làm chết mối sau 12 đến 28 giờ (Hajek and St. Leger, 1994). Sau khi xâm nhiễm, gây bệnh cho mối, chúng lại sinh ra các bào tử, sợi nấm. Các bào tử và sợi nấm lại có thể lây nhiễm sang các cá thể mối khác (Hajek and St. Leger, 1994; Maureen S. Wright, Alan R. Lax, Gregg Henderson and Jian Chen, 2000). Với các đặc điểm này, Metarhizium anisopliae đang được nghiên cứu nhiều ở Mỹ, Úc, Trung Quốc… và được đánh giá có nhiều triển vọng.
Hiện nay, ở Mỹ đã có sản phẩm diệt mối dạng bột được đăng ký với nhãn hiệu là Bioblat. Đây là hướng nghiên cứu đáp ứng được vấn đề an toàn về môi trường khi tiến hành phòng trừ mối.
Xem thêm


Hồ đập Tây Nguyên gặp nguy từ các loài mối gây hại

Trong nhiều nguyên nhân thì sự rò rỉ, thấm, vết nứt do tổ mối tạo ra các lỗ rỗng trong thân đập, là hiểm hoạ tiềm ẩn đối với sự an toàn của các công trình thuỷ lợi này.



Trung tâm Nghiên cứu phòng trừ mối vừa tiến hành điều tra cơ bản các ẩn họa trong 5 hồ đập chứa nước thuộc 3 tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk. Kết quả, đã xác định được 12 loại mối (với 6 loài chính gây hại, trong đó có 3 loài đặc biệt nguy hiểm nếu có tổ chìm sâu trong thân đập).
Ngoài ra còn có 21 loài mối ở môi trường xung quanh các đập.Sau khảo sát, Trung tâm đã đưa ra những cảnh báo về mức độ mất an toàn của 5 hồ đập này, theo thứ tự tăng dần là hồ Đắc Uy (Kon Tum), hồ Eacao (Đăk Lăk), kế đó là Biển Hồ, Hoàng Ân (Gia Lai) và Đắc Minh (Đăk Lăk).
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng công nghệ thăm dò qua thiết bị radar xuyên đất, phân tích sóng điện và âm thanh để xác định vị trí, kích thước tổ mối. Sau đó xử lý bằng cách khoan lỗ vào tâm tổ mối, phụt thuốc diệt mối theo các hố khoan và cuối cùng phụt sét bịt lấp lỗ rỗng. Công việc này được tiến hành với tất cả các tổ mối phát hiện trong đập, nhằm lấp bịt tất cả các khoang rỗng trong thân đập do mối gây ra.
Tiến sĩ Lê Văn Triển, chủ nhiệm dự án này cho biết, Tây Nguyên là vùng đất còn nhiều tiềm năng phát triển nông, lâm nghiệp. Song, một trong những khó khăn lớn của vùng này là thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô.
Nhà nước đã có sự đầu tư lớn về thuỷ lợi cho Tây Nguyên. Hiện trong vùng có trên 100 đập, hồ chứa lớn nhỏ. Tuy nhiên, một số hồ do địa phương tự xây dựng chưa thực sự đảm bảo an toàn trong mùa lũ.
Các hồ, đập thường được xây dựng ở vùng núi, phần lớn đều đắp bằng đất, hai vai đập gối vào các gò đồi, sườn đồi.
Trong nhiều nguyên nhân thì sự rò rỉ, thấm, vết nứt do tổ mối tạo ra các lỗ rỗng trong thân đập, là hiểm hoạ tiềm ẩn đối với sự an toàn của các công trình thuỷ lợi này.
Xem thêm


Phương pháp chống mối mọt cho đồ gỗ nhà bạn như thế nào?

Bạn yêu vẻ đẹp sang trọng và quyến rũ của đồ gỗ? Những mối mọt luôn là kẻ thù nguy hiểm rình rập các kệ sách, kệ tủ, bàn xinh xắn của bạn. Vậy làm thế nào để phòng trừ mối mọt?

Mối mọt vốn rất ưa thích các loại gỗ thông, ván ép, tuy nhiên không phải ai cũng có tiền sắm sửa các loại đồ gỗ đắt tiền như gỗ chắc, gỗ cẩm lai… Bạn có thể sơn một lớp vec ni hoặc sơn chống mối mọt cho đồ gỗ ở nhà.
Ngoài ra, một mẹo nhỏ nhưng rất công hiệu cho bạn:
– Mua về một chút nụ đinh hương từ các tiệm thuốc bắc, cắm lên một trái cam tươi rồi cho lên kệ sách hoặc tủ quần áo từ 2-3 ngày, cam sẽ hỏng, quyện vào vị của nụ đinh hương làm mối không thể sinh sản được. Đây sẽ là cách triệt mối mọt hiệu quả nhất.
– Chi tế tân khô: Cho vào trong túi vải rồi treo vào trong tủ cũng có thể hạn chế mối mọt cho tủ gỗ nhà bạn.
Xem thêm


Trái đất nóng lên một phần cũng là do mối

Trong một nghiên cứu mới đây, Tiến sĩ Scotter Terner, Đại học Pullic Syracuse, New York đã đưa ra giả thuyết cho rằng trong quá trình ăn, cơ thể của loài mối chuyển đổi thức ăn được hấp thụ thành CO2 và khí mêtan

Đây là hai loại khí chính gây ra hiệu ứng nhà kính ngày nay. Theo các chuyên gia nghiên cứu, ngày nay loài mối phát triển rất mạnh, hiện diện ở khắp nơi, từ rừng già, thành thị, nông thôn, thậm chí đến cả hoang mạc. Lượng khí thải của chúng đã tăng 5-30% so với trước đây.
Nghiên cứu này được Viện Quan sát Địa cầu (The Earth Watch Institution) tài trợ.
Xem thêm


Ngôi đình 500 tuổi của người Mường bị mối tàn phá

Ngói xô lệch, một bên mái vỡ tung, xà ngang mục ruỗng, cột bị mối mọt… là thực trạng của rất nhiều ngôi đình cố của người Mường tại thành phố Hòa Bình.

Ngôi đình Mường cổ gần 500 năm tuổi cuối cùng tại xóm Ngòi, xã Sủ Ngòi, thành phố Hòa Bình đang “chết mòn”. Ông Nguyễn Hồng Minh, 72 tuổi, ở xóm Ngòi, cho biết: “Trước đây, lễ hội xóm Ngòi được tổ chức tại đình rất to, kéo dài hai ngày. Nhưng giờ lễ hội không còn, chẳng ai chăm nom nên đình cũng mục nát”.

Nguy cơ thành phế tích
Theo ông Lê Quốc Khánh, Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Hòa Bình, địa phương còn khoảng 10 ngôi đình của người Mường, nhưng không cái nào còn nguyên vẹn và các hiện vật trong đình cổ đã bị thất lạc.
Đình Ngòi là điển hình cho những ngôi đình bị tàn phá. Năm 1938, ông Bá Nhất, một thương gia khá giả, đầu tư xây dựng ngôi đình khang trang, với nhiều cột làm bằng gỗ quý hiếm, họa tiết trên các thanh xà theo lối chạm trổ hình hoa lá, văn mây và hình đầu nghé… Nhưng hiện nay, tất cả đã biến mất. Gian giữa và một bên mái đã sụp hẳn, kèo mục, dột nát. Hiện vật cổ duy nhất là chiếc hòm đựng sắc phong cũng long tróc, mất nắp, nằm chơ vơ dưới nền đất.
Theo những tài liệu của bảo tàng tỉnh Hòa Bình, đình Xàm, được xây vào đầu thế kỷ 20, cũng đã bị hủy hoại hoàn toàn sau một trận bão hồi năm 1985 – 1986, các hiện vật thờ phát tán đi nhiều nơi.
Phục dựng không dễ
Kiến trúc đình làng ở các vùng người Mường có sự giao thoa văn hóa với người Kinh. Trong đình thường thờ Tam vị đại vương thượng đẳng thần, gồm Tản Viên sơn thánh, Thành hoàng làng và Sơn thần – Thổ địa… Theo ông Lê Quốc Khánh, Nhà nước chưa đầu tư sửa chữa cho bất kỳ ngôi đình nào ở Hòa Bình. Người dân nơi đây tự bỏ tiền sửa sang một vài ngôi đình với suy nghĩ “méo mó, có hơn không”. Việc xây cất không đảm bảo nguyên tắc tu bổ di tích nên đình bị biến dạng hoàn toàn, khó nhận ra giá trị ban đầu. Ở đình Xàm, Lạc Thủy, Hòa Bình, nhân dân địa phương dựng một ngôi nhà nhỏ rộng 8 m2 để thờ các vị thần.

Sắp tới, đình Sủ Ngòi được trùng tu. Chia sẻ những khó khăn khi trùng tu, phục dựng ngôi đình này, nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đức Hân nói: “Toàn bộ công trình hầu như đã hỏng hết. Đề ra phương án trùng tu để vừa giữ được nét cổ, vừa đảm bảo công trình đứng vững hàng chục năm quả là thách thức không nhỏ”.
Xem thêm


Vỡ đập là do... tổ mối

Đến sáng 14/9, tỉnh Nghệ An xác định nguyên nhân gây vỡ đập là do tổ mối nằm trong thân đập cũ. Lõi của đập cũ được đắp thủ công, đất dùng đắp đập không đồng nhất, có lẫn cả cỏ, rác và các hạt sỏi, đá nhỏ...
Liên quan đến sự cố vỡ đập Tây Nguyên nằm trên địa bàn xã Tân Thắng, huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An) xảy ra vào trưa 11.9, sáng 14.9, UBND huyện Quỳnh Lưu cho biết đã thành lập tổ công tác, chỉ đạo UBND xã Quỳnh Thắng phối hợp với các bên liên quan hàn khẩu vị trí đập bị vỡ, phấn đấu hoàn thành trong tháng 9 này để kịp tích nước đảm bảo phục vụ sản xuất vụ xuân năm 2013.
Huyện cũng sẽ tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan, rút ra bài học kinh nghiệm để chỉ đạo các địa phương, đơn vị đang thực hiện việc quản lý các hồ chứa trên địa bàn. Ban Chỉ huy PCLB và tìm kiếm cứu nạn Nghệ An cho biết sự cố vỡ đập Tây Nguyên nằm trên địa bàn xã Tân Thắng đã gây sạt lở thân đập 2.400m3 đất, 100m3 đá hộc, 10m3 bê tông.
Nước trong hồ bị thoát ra gây ngập 12 hộ dân vùng hạ lưu đập, làm mất trắng 10ha lúa mùa, ngô cùng nhiều diện tích ao nuôi thủy sản, làm hư hỏng 4 cống tiêu và sạt lở một số đoạn đường ngõ xóm, dân sinh.


Đến sáng 14.9, tỉnh Nghệ An xác định nguyên nhân gây vỡ đập là do tổ mối nằm trong thân đập cũ. Lõi của đập cũ được đắp thủ công, đất dùng đắp đập không đồng nhất, có lẫn cả cỏ, rác và các hạt sỏi, đá nhỏ. Khi nâng cấp đập, lõi đập cũ được tận dụng nên các lực lượng không phát hiện được tổ mối.
Trong khi đó, vào những ngày mưa lũ, mực nước trong hồ đã tích đủ dung tích thiết kế và phải tiến hành xả tràn, nguồn nước thượng lưu tiếp tục đổ về gây áp lực lớn lên đập; xuất hiện rò rỉ. Các ruộng lúa đang có nước nên các vị trí rò rỉ không được phát hiện kịp thời. Khi phát hiện thì chỗ rò rỉ đã lớn nên không thể xử lý kịp, dẫn đến vỡ đập.
Cùng với việc tổ chức xử lý sự cố, huyện Quỳnh Lưu đã tổ chức lực lượng, thông báo, hỗ trợ di dời người, tài sản của các hộ dân có nhà ở phía hạ lưu đập đến nơi an toàn nên không xảy ra thiệt hại về người.
UBND huyện Quỳnh Lưu cũng đã đề nghị tỉnh Nghệ An cho phép thực hiện chính sách hỗ trợ thiệt hại do thiên tai, lũ lụt đối với các hộ dân có diện tích đất sản xuất bị ngập, thiệt hại do vỡ đập gây ra; hỗ trợ một phần kinh phí để khắc phục, tu sửa hàn khẩu lại đập, sửa chữa 4 cống tiêu bị hư hỏng do vỡ đập.
Xem thêm


Nước sôi có diệt được tổ mối?

Nước sôi chỉ có thể làm chết một vài con chứ không tiêu diệt được tận gốc cả tổ mối...

Hỏi: Nhà tôi đợt này xuất hiện mối, liệu dùng nước sôi đổ vào tổ mối có diệt được chúng không. Ngoài ra, tôi muốn biết, trong một tổ mối thì có bao nhiêu con mối chúa? - Nguyễn Hải Ngọc (Thái Hà, Hà Nội).

PGS.TS Nguyễn Đức Khảm, nguyên cán bộ Viện KHKT Lâm nghiệp Việt Nam cho biết: Nước sôi chỉ có thể làm chết một vài con chứ không tiêu diệt được tận gốc cả tổ mối. Khi có mối thì bạn phải phun thuốc diệt mối mới có thể tiêu diệt được tổ mối. 

Số lượng mối chúa trong một tổ tùy thuộc vào từng loài mối. Có tổ chỉ có một mối chúa chính và vài mối chúa phụ. Khi mối chúa chính chết thì mối chúa phụ mới lên thay.
Xem thêm


Nhận biết đồ gỗ tẩm hóa chất chống mối mọt

Do sản phẩm gỗ ngâm tẩm bằng hóa chất nên chỉ những đơn vị kiểm tra bằng thuốc thử, bằng chuyên môn mới phát hiện được.

- Hỏi: Cách nào phát hiện đồ gỗ gia dụng có tẩm hóa chất chống mối mọt độc hại không? Lê Xuân Trường (quận Gò Vấp, TPHCM).

KS Hoàng Văn Hòa, Giám đốc Trung tâm Chế biến Lâm sản, Trường Đại học Nông lâm TPHCM cho biết: Hiện nay, một số cơ sở chế biến sản phẩm gỗ nhỏ, chủ yếu phục vụ người tiêu dùng trong nước thường không sử dụng hoá chất bảo quản gỗ nhằm giảm chi phí sản xuất. Hoặc nếu có bảo quản thì lại dùng một số hóa chất ảnh hưởng đến môi trường và sức khoẻ con người  phổ biến như hóa chất Pentachlorophenol (PCP) bị nghiêm cấm sản xuất, buôn bán và sử dụng do tính độc hại của nó với môi trường và sức khoẻ con người hoặc mua một số hoá chất trôi nổi trên thị trường mà không rõ nguồn gốc, sử dụng nồng độ không đúng chỉ định. Vì thế, trong quá trình sử dụng các sản phẩm gỗ được sản xuất tại các cơ sở này vẫn bị mối mọt xâm nhập phá hủy hoặc gây tác động xấu đến môi trường và sức khoẻ người sử dụng.
 
Bằng cảm quan không thể nào nhận biết được sản phẩm gỗ đã qua công đoạn xử lý chống mốc, mối mọt hoặc sử dụng hoá chất đúng loại, đúng nồng độ, đúng liều lượng. Do ngâm tẩm bằng hóa chất nên chỉ những đơn vị kiểm tra bằng thuốc thử, bằng chuyên môn mới phát hiện được. Để sử dụng sản phẩm gỗ làm từ các loại gỗ dễ bị mối mọt tấn công được bền lâu người tiêu dùng cũng cần phải tuân thủ theo các khuyến cáo và hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất nhằm kéo dài tuổi thọ và nâng cao độ bền sản phẩm.
Xem thêm


Mối không có mắt nhận biết nhau bằng cách nào, tìm đường thế nào?

Hỏi: Tôi nghe nói loài mối không có mắt, vậy không có mắt chúng nhận biết nhau bằng cách nào, tìm đường thế nào? 
                                                                                                  (Nguyễn Việt Hà - Hoài Đức, Hà Nội)
Trả lời: 
Chào bạn,
Đúng là mối thuộc loài "mù" vì chúng không có mắt. Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng tới cuộc sống của chúng vì mối là loài sống ẩn náu, sống trong bóng tối. 
Chúng nhận ra nhau nhờ chất pheromone vốn được xem như một hệ thống thông tin hóa học được tiết ra ở các tuyến hạch, hàm.
Nút đầu tiên trên râu của mối có tác dụng nhận biết chất pheromone này. Khi tìm đường, mối lính đi trước để dò đường, sau đó ị phân ra, mối thợ theo con đường này mà đi tiếp.

Theo TS Nguyễn Đức Khảm - Kiến thức
Xem thêm


Mối vua, mối chúa chết tổ mối có bị tiêu diệt?


Hỏi: Mối vua, mối chúa có nhiệm vụ sinh sản, vậy khi mối vua, mối chúa chết thì liệu tổ mối có bị diệt vong? Trong phòng trừ mối, liệu có phải chỉ cần tiêu diệt được mối vua, mối chúa là sẽ tiêu diệt được cả tổ mối? 
                                                                                               (Nguyễn Thu Thanh - Hà Nội)

Trả lời: 
Mối vua là các cá thể mối cánh đực đã rụng cánh sau khi bay giao hoan phân đàn và xây dựng tổ. Chức năng cơ bản của mối vua là thụ tinh cho mối chúa. Khi mối vua chết thì các mối trung gian có thể sẽ phát triển thành mối vua thay thế.
Tương tự, mối chúa là dạng cá thể sinh sản chính trong các tổ mối. Mối chúa được chia làm hai loại là mối chúa chính thức và mối chúa thay thế. Mối chúa chính thức là mối chúa được hình thành sau khi bay giao hoan phân đàn, tức là một trong hai cá thể đầu tiên của tổ mối. Mối chúa có nhiệm vụ sinh sản.
 Mối chúa thay thế được hình thành khi mối chúa chính thức bị chết. Chính việc tạo ra các mối vua, mối chúa bổ sung sau khi mối vua, mối chúa chính thức bị tiêu diệt nên trong phòng trừ mối chỉ diệt mối vua, mối chúa là chưa hiệu quả.

Theo TS Nguyễn Đức Khảm - Kiến thức
Xem thêm


Tại sao tổ mối thu hút các loài động vật khác?

Hỏi: Tôi nghe nói tổ mối thu hút nhiều động vật khác đến cộng sinh hoặc ký sinh. Xin hỏi tại sao lại như vậy?
                                                                                               (Nguyễn Thu Hà - Vĩnh Phúc
Trả lời: 
 
Lý do là vì trong tổ mối điều kiện khí hậu tương đối ổn định và có nhiều sản phẩm trao đổi chất của mối nên đã thu hút nhiều động vật khác nhau đến sống cộng sinh hoặc ký sinh trong tổ mối.

Ví dụ, một số ấu trùng của ruồi thường sống trong tổ mối. Những ấu trùng này thường sống nhờ vào các sản phẩm bài tiết của mối.

Quan hệ của chúng với mối có thể gọi là quan hệ ở gửi. Một số ấu trùng thuộc bộ cánh cứng như ấu trùng bọ hung thường lợi dụng sự nhầm lẫn của mối thợ để lẻn vào tổ mối rồi sống nhờ vào thức ăn của mối.

 Quan hệ của chúng với mối là ký sinh. Đặc biệt, do cơ thể mối có hàm lượng protein cao nên nhiều loài động vật tấn công tổ mối để ăn thịt mối như thằn lằn, tắc kè, kiến, chuồn chuồn...

Theo TS Nguyễn Đức Khảm - Kiến thức
Xem thêm


Tổ chức xã hội của mối

Sau đây là tập tính tổ chức xã hội của một số loài mối

Mối chúa (Mối hậu)

Đầu nhỏ, bụng to (có thể dài từ 12-15cm). Bộ phận sinh dục phát triển. Mối hậu có thể sống 10 năm, lúc đầu đẻ trứng rất ít, sau 4-5 năm bộ phận sinh dục trưởng thành, mỗi ngày có thể đẻ ra 8.000 – 10.000 trứng.


Mối thợ

Cơ thể nhỏ, các chi phát triển. Mối thợ chiếm số đông, tới 70-80% trong đàn mối, gánh vác mọi công việc trong vương quốc như xây tổ, làm đường, chuyển trứng, hút nước, nuôi nấng mối non... Mối thợ dùng đồ ăn và bùn, qua gia công kỹ lưỡng cho dính vào nhau để xây tổ. Có tổ chính và tổ phụ là nơi chủ yếu để đàn mối sinh hoạt tập thể và sinh sống.Ở Châu Phi có loài mối xây tổ trên mặt đất thành gò mối cao đến 10m và rất chắc chắn, tựa như pháo đài thành lũy vậy.

Mối lính


Mối lính phân hóa từ mối thợ. Mối lính không nhiều chủ yếu làm nhiệm vụ canh gác và tấn công. Cặp hàm trên mối lính rất phát triển (là vũ khí lợi hại của chúng). Có con còn có tuyến hàm tiết ra dịch nhũ trắng, khi đánh nhau có thể phun chất dịch làm mê đối phương. Giác quan hai bên miệng của mối lính rất đặc biệt, mất khả năng lấy mồi, khi cần thì mối thợ phải cho mối lính ăn.
Xem thêm


Diệt mối hại cây trồng như thế nào?


Mối là 1 loại côn trùng gây hại không những phá hủy đồ đạc, nhà cửa, các công trình đê điều, mối còn hại cả cây trồng
Ở Việt Nam loại mối gây hại cây trồng là các loại mối gây nấm và các loại nhóm mối gỗ ẩm. Để diệt mối tận gốc đòi hỏi phải biết đặc điểm của loại con trùng gây hại này để áp dụng công nghệ diệt mối phù hợp.

Các loại cây trồng mà mối có thể gây hại

  • Cây cao su thường bị giống mối Odontotermes obscuriceps gặm vỏ, làm cho cây yếu rồi chết.
  • Cây sắn thường bị các giống mối Coptotermes ceylonicus, Macrotermes annandalei, Odontotermes,…phá hoại ngay từ khi đặt hom trồng.
  • Cây chè bị giống Macrotermes barneyi và Odontotermes hainanensis gặm biểu bì ở gốc cây hoặc ăn cụt rễ cái, làm cây héo úa và chết.
  • Cây mía bị các giống mối Coptotermes formosanus, Coptotermes dimorphus, Odontotermes, …phá hoại trên hom trồng và cả trên thân cây lớn.
  • Các cây trồng khuôn viên, cây cảnh như đa, nhãn, mận, cau, liễu, trứng cá,…cũng thường xuyên bị mối ăn lớp biểu bì hoặc đục thẳng trong thân cây, làm cây héo úa, yếu và chết dần.

Các phương pháp diệt mối hại cây trồng

1. Đối với nhóm mối Macrotermitinae:

a. Đối với các tổ nổi: Các tổ mối nổi có thể diệt bằng 2 cách:
Cách thứ nhất: Phun các loại thuốc diệt mối dạng lỏng trực tiếp vào tổ mối. Trước tiên tạo các lỗ từ ngoài vào khoang tổ, dùng thiết bị ép thuốc diệt mối dạng lỏng vào tổ mối với liều lượng tuỳ theo loài gây hại và kích thước của tổ mối. Để tránh tồn dư hoá chất trong sản phẩm của cây ăn quả nên dùng chế phẩm sinh học Metavina 80LS.
Cách thứ 2: Dùng bả diệt mối đưa vào tổ mối qua các lỗ khoan rồi lấp lại. Mối thợ sẽ khai thác bả độc rồi mớm cho các cá thể khác trong đàn, kể cả mối chúa. Sau đó cả đàn mối sẽ chết.
b. Đối với các tổ chìm
Do khó tìm được các tổ chìm nên giải pháp diệt mối gián tiếp là khả thi hơn cả. Tại các gốc cây hay khoảng đất mà mối hay cư trú hoặc kiếm ăn cần đặt các trạm nhử mối. Sau khi đặt thường xuyên kiểm tra xem mối có đến ăn hay không, Sau khi mối đã vào nhiều trong trạm nhử thì cho bả vào nơi mối ăn. Sau khi mối ăn bả mối sẽ chết như trong trường hợp cho bả vào tổ mối. Số lượng trạm nhử mối, lượng bả cần cho phụ thuộc vào mật độ mối hại trên vườn cây và loài mối gây hại. Loài có số lượng cá thể lớn thì cần đánh nhiều bả và ngược lại.

2. Đối với các loài thuộc nhóm mối gỗ ẩm

Tổ của các loài này thường ở trong thân cây khi thân cây đã rỗng hoặc dưới gốc cây.
a. Trường hợp tổ trong thân cây
Khi tổ nằm trong thân cây có thể dùng máy khoan khoan vào phần rỗng của thân cây. Dùng thiết bị ép dịch thuốc diệt mối dạng lỏng vào trong thân cây. Liều lượng dịch thuốc cần dùng tuỳ theo mức độ rỗng của thân cây và loại thuốc sử dụng. Vì khó có thể phun thuốc tiếp xúc với đa số các cá thể mối trong tổ nên loại thuốc thích hợp cho công tác này là loại có thể lây lan từ cá thể này sang cá thể khác. Thuốc Metavina 80LS là loại thuốc có khả năng lây lan nên đáp ứng được yêu cầu này.
b. Trường hợp khi tổ mối nằm dưới gốc cây

Khi tổ mối nằm dưới gốc cây thì giải pháp diệt mối phù hợp là diệt mối gián tiếp. Tại các nơi mối kiếm ăn đặt các trạm nhử mối (thường sát gốc cây). Sau khi thấy mối vào ăn với lượng cá thể đủ lớn thì tiến hành cho bả vào trong trạm nhử. Sau khi mối thợ khai thác bả sẽ mớm chất độc cho cả đàn mối và đàn mối sẽ chết.
Xem thêm


Vòng đời sinh trưởng của mối

Thời kỳ bay giao hoan của một quần thể mối tùy thuộc vào chủng loại mối và vùng phân bố.Ở nước ta mối bay giao hoan từ tháng 4 đến tháng 8 , Nhưng mạnh nhất vào các thang 4,5,6 và tháng 7. Trước và sau đó cũng gặp mối bay nhưng rải rác và không tập trung.

Trong quá trình phát triển, quần thể mối thì mối cánh trưởng thành là khâu chủ yếu để mối tiến hành phân đàn sinh sản. Thiếu trùng( mối cánh ngắn) sau khi hoàn thành lần lột xác cuối cùng thì thành mối cánh trưởng thành cùng lưu lại trong quần thể mà nó sống. Đợi đến khi điều kiện ngoại cảnh bên ngoài thích nghi mới bay khỏi quần thể mà ra ngoài. Hiện tượng này gọi là “Phân đàn: , “Bay giao hoan” … Theo tài liệu của Thái Bang hoa và Trần Ninh Sinh (1964) thì ở Trung Quốc , mối Retuculitermes speratus Kolbe bay giao hoan sau mùa xuân, khi trời ấm áp, nhiệt độ không khí đạt đến 20oC , áp suất không khí vào lúc trưa và chiều đạt tới 70mm/ Hg . Mối cánh trưởng trong một quần thể  có thể bay toàn bộ một lần, cũng có thể đợi bay vào lần sau.
Do vây cùng một loài mối trong cùng một vùng, một năm có thể phát sinh bao nhiều làn bay phân đàn.
Sức bay lượn của mối cánh trưởng thành cũng yếu, do vậy hướng bay và cự ly bay cũng thường tùy theo sức gió và hướng quyết định. Nói chung sau khi bay ra khoảng mốt số mét đến mấy chục mét thì rơi xuống đất . Sau khi rơi xuống đất , con đực đi tìm con cái , một  lúc tiếp xúc thì 4 canh rụng ngay, muốn vậy cần phải kinh qua phương thức tự vỗ cánh với tốc độ nhanh hoặc láy cánh ma sát vào một vât thể khác làm cho 4 cánh rụng đi lúc này con cái mới cong phần bụng lên dụ dỗ , còn đực thì qua thăm dò con cái , sau khi gặp nhau và bắt đầu tìm chỗ để trú ngụ xây dựng phòng mới, trong thời gian bay và sau khi rơi xuống đất mối thường bị thiên địch tấn công, nên tỷ lệ mối bị diệt vong tương đối cao, do vậy số lượng mối cánh trưởng thành tuy lớn nhưng trên thực tế số sống sót chỉ chiếm một phần rất ít , Sau khi hôn phối khoảng 1 tuần thì mối bắt đầu đẻ trứng . Khả năng sinh sản của mối chúa nguyên thủy , lúc đầu tốc độ đẻ trứng thấp và số trứng đẻ lần đầu rất ít , về sau tùy theo sự trưởng thành của quần thể mối mà tốc độ đẻ trứng tăng dần.
Theo Grasse (1949) thì ở điều kiện 250C trứng của K.flavicollis phát triển trong 50 ngày. Còn trứng của K.minor ở nhiệt độ 210C  cần tới 60 -70 ngày . Còn theo tài liệu của Thái Bang Hoa ( 1964) thì ở thời kỳ trứng nở ra mối non khoảng gần 1 tháng, mối non có màu trắng mền, hình dạng rất giống mối thợ trưởng thành .
Xem thêm


Cách tạo lập tổ mối

Trên thế giới có rất nhiều loài mối mỗi loài có những tập tính không giống nhau. Ở đây tôi xin nêu cách tạo lập tổ mối của một số loài mối gần gũi và làm ảnh hưởng tới cuộc sống của con người nhất như Mối gỗ ẩm, mối đất, mối gỗ khô. Tuy là 3 loài mối nhưng bản thân chúng lại phân nhánh ra rất nhiều nhóm khác nhau xong chúng có chung một điểm là phân đàn, tạo lập tổ mới.

Tình huống thứ nhất : Mối cánh bay ra khỏi tổ để đi tìm một lãnh địa mới. Hàng năm cứ vào mùa mưa ( lúc giao thời và vào tầm chiều tối ) ta thấy mối cánh ở đâu đó bay ra hàng đàn với số lượng rất lớn, chúng tìm nhữ chỗ có ánh đèn sáng bay lượn cho đến khi rụng cánh. Sau khi rụng cánh các con đực và các con cái tìm đến với nhau và đi với nhau thành từng cặp, chúng tìm những chỗ thuận lợi để chui xuống đất. Cặp nào chui được xuống dưới đất mà không bị các thiên địch khác tấn công thì chúng bắt đầu một cuộc sống mới và bắt đầu sinh sản. Mối sinh sản ra trứng sau đó trứng nở thành mối con ( mối thợ, mối lính, mối dự bị, mối cánh ) và từ đó trật tự trong tổ mối được hình thành.
Tình huống thứ 2 : Trong quá trình sinh sống, mối thường có xây dựng sẵn một số tổ phụ. Khi mà tổ mối đủ lớn, số thành viên đông quá thì trong số các thành viên đó có mối hậu bị cùng một số mối lính và mối thợ phát triển một trong các tổ phụ để thành tổ chính, mối hậu bị lúc này trở thành mối vua và mối chúa ( Tổ có mối vua và mối chúa nằm trong đó ) Hoặc tại các tổ phụ nơi mối thợ đưa trứng tới để chăm sóc, một vài trứng được mối chúa ấn định làm mối vua và mối chúa mới. Tình huống này loài mối gỗ ẩm thực hiện nhiều nhất, vì thế tốc độ phát tán của loài mối gỗ ẩm rất lớn.
Xem thêm


Niên đại tồn tại của mối và sự phân bố của mối trên trái đất


 Trong hệ thống phân loại mối là côn trùng nguyên thủy thuộc bộ cánh bằng (Isoptera), một thuộc bộ cánh cứng (Coleoptera), niên đại tồn tại của mối có đến 200 triệu năm (Kiến khoảng 70 triệu năm). Phương thức sinh sống của mối, ong, kiến rất giống nhau đều sống thành quần thể gọi là côn trùng xã hội.
Những cá thể mối trong cùng một loài từ một đôi mối vua, mối chúa đầu tiên (nguyên thủy) sinh ra thành quần thể và trong quần thể ấy có nhiều đẳng cấp: Mối vua, mối chúa, mối lính, mối thợ, mối non, mối cánh...và mỗi đẳng cấp ấy có chức năng khác nhau.
Trên trái đất mối phân bố chủ yếu trong một rải quanh xích đạo giữa vĩ tuyến 45 độ bắc và vĩ tuyến 45 độ nam. Châu phi là nơi tập trung nhiều mối. Lãnh thổ Việt Nam nằm trong dải phân bố này nên rất nhiều mối
Xem thêm


Khám phá về loài mối

Trong hệ thống phân loại mối là côn trùng nguyên thủy thuộc bộ cánh bằng (Isoptera), một thuộc bộ cánh cứng (Coleoptera), niên đại tồn tại của mối có đến 200 triệu năm (kiến khoảng 70 triệu năm). Phương thức sinh sống của mối, ong, kiến rất giống nhau đều sống thành quần thể gọi là côn trùng xã hội.

Những cá thể mối trong cùng một loài từ một đôi mối vua, mối chúa đầu tiên (nguyên thủy) sinh ra thành quần thể và trong quần thể ấy có nhiều đẳng cấp: mối vua, mối chúa, mối lính, mối thợ, mối non, mối cánh… và mỗi đẳng cấp ấy có chức năng khác nhau nên được gọi là côn trùng xã hội.
Đàn mối ( chúng ta quen gọi là tổ mối) tùy theo giống mối từ hàng nghìn đến hàng vạn có khi tới hàng triệu con.
Trên trái đất mối phân bố chủ yếu trong một dải quanh xích đạo giữa vĩ tuyến 45 độ bắc và vĩ tuyến 45 độ nam. Châu phi là nơi tập trung nhiều mối. Lãnh thổ Việt Nam nằm trong giai phân bố này nên khá nhiều mối.
Theo tập sách : “ động vật thì Việt Nam( Fauna of VietNam) tập 15- Mối- Isoptera ” do nhà xuất bản khoa học kỹ thuật năm 2007 thì trên thế giới có hơn 2700 loài mối đã được mô tả. Cùng trong tài liệu này ghi nhận ở Việt Nam đã phát hiện 101 loài thuộc 33 giống trong 4 họ mối. Trong đó họ Kalotermitidoe có 5 giống 21 loài. Họ Temitidae có 24 giống và 72 loài và họ termoprisidae có 1 giống và 2 loài.

Theo tài liệu đào tạo chống mối nâng cao của Mỹ thì côn trùng hại gỗ xâm hại khốc liệt nhà cửa, chúng gây ra thiệt hại tài sản đến 2,5 tỷ USD. Chỉ riêng mối cũng gây thiệt hại tài sản tới 1,5 tỷ USD trong hơn 600.000 gia đình Mỹ mỗi năm.
Xem thêm


Đặc tính sinh vật học của mối

Đặc tính sinh vật học của mối là sinh sống thành quần thể, chia ra nhiều đẳng cấp nhưng có 2 loại hình lớn là:
- Mối sinh sản: Mối vua, mối chúa
- Mối không sinh sản: Mối lính (mối bảo vệ)                               
                                Mối thợ (mối lao động)
Mối chúa - cỗ máy đẻ trứng khổng lồ

1. Mối vua và mối chúa nguyên thủy:
Phần lớn trong một quần thể mối chỉ có một đôi mối vua và mối chúa nguyên thủy, nhưng cũng có trường hợp có 2 hoặc 3 đôi mối vua và chúa ví dụ giống mối đất Odontotermes và Macrotermes.
Ngoài ra còn loại mối vua và mối chúa bổ sung thường chỉ bổ sung khi mối vua và chúa nguyên thủy chết.
Một con mối cái (mối chúa) không thể tạo nên một đàn mối mà phụ thuộc vào 2 con: mối chúa và mối vua ( con đực) giao phối thành công. Cặp mối vua, chúa tiếp tục sống cùng nhau đến trọng đời, chúng giao phối theo giai đoạn những quả trứng đầu tiên được đẻ ra sau khi giao phối vài tuần phụ thuộc vào dinh dưỡng có sẵn của con cái (tức mối chúa sau này). Khi những quả trứng đầu tiên được nở ra thành mối con được bố mẹ quan tâm chăn sóc. Sau 2 lần rụng long, mối con ( có tài liệu gọi là mối non) sẽ trở thành mối thợ để kiếm mồi cung cấp cho bố mẹ.
Mối con có thể phát triển thành mối thợ, mối lính, mối sinh sản ( mối vua, mối chúa bổ sung và mối cánh bay ra phân đàn) tùy thuộc vào mức độ cần thiết của đàn.
2. Mối lính ( mối bảo vệ)
Mối lính có có con đực và con cái nhưng không sinh sản được. Mối lính có hàm phát triển, có lỗ hạch và thong qua lỗ đó có thể tiết ra một chất dịch độc có tính axit, vì vậy mối lính có chức năng bảo vệ quần thể mối khi có kẻ xâm lược ( các loại sinh vật khác kể cả con người). Mối lính không tham gia xây dựng tổ mối. Do chuyên môn hóa bộ phận hàm để bảo vệ trở thành vũ khí sắc bén nên mối lính không thể tự lấy thức ăn cho mình mà phải nhờ mối thợ mớm thức ăn. Đặc điểm này khi dùng kính lúp cầm tay có thể phân biệt được mối lính với mối thợ của các giống mối.
3. Mối thợ ( mối lao động)
Mối thợ chiếm đông nhất trong quần thể mối, mối thợ cũng có mối đực và mối cái nhưng cơ quan sinh sản không hoàn chỉnh nên không đẻ được trứng.
Mối thợ đảm nhận nhiệm vụ kiếm thức ăn, xây tổ, làm đường mui, mớm thức ăn, chăm sóc mối non, vận chuyển trứng mối…đa số các loài mối chỉ có một loại mối thợ nhưng một số loài có 2 loại là mối thợ to và mối thợ nhỏ, như giống macrdermes.
Xem thêm


Thức ăn của mối

Thức ăn của mối chủ yếu là thực vật (gỗ…) hoặc các vật liệu có gốc xenlulo như giấy, vải, len dạ khi khan hiếm thức năng mối ăn cả xác động vật thậm chí ăn cả mối non.

Tuy nhiên trong quá trình kiếm thức ăn mối phá hoại nhiều loại vật liệu khác nhau như nhựa, cao su, kim loại mỏng, vữa xi măng mác thấp và những thứ khác.
Thực tế chúng chỉ tiêu hóa được xenluylo sản phẩm của gỗ như giấy là thức ăn chúng ưa thích bởi vì giấy gần như hoàn toàn là xeluylo.
Khi đi kiếm ăn mối đi theo các đường mui do mối xây dựng đảm bảo an toàn cho mối. Đường mui thường ẩm, nếu khô hoặc bị bong ra có nghĩa là mối đã bỏ đi nơi khác kiếm ăn. Việc nuôi dưỡng đàn mối chủ yếu do mối thợ đảm nhận. Thoạt tiên thức ăn qua miệng vào ruột, trong ruột mối có vi khuẩn sản xuất ra enzyme tiêu hóa được xen-luy-lô mặc dù mối là côn trùng than mềm nhưng răng của chúng cứng hình răng cưa như mũi giáo có thể cắn đứt những mẫu gỗ rất nhỏ. Những loại mối này không ăn cây sống trừ mối Formosan.
Thức ăn được tiêu hóa trong cơ thể mối thợ một phần được ứa ra đằng mồm hoặc bài tiết ra từ cuối đường tiêu hóa để mớm cho mối vua, mối chúa, mối lính, mối non mà chúng không thể tự lấy thức ăn được, chất thải dạng viên được tống ra ngoài, dùng để xây tổ.
Cách thức mớm thức ăn cũng gây ra nhiễm độc cho cả đàn mối khi thức ăn bị nhiễm thuốc phòng chống mối.
Xem thêm


Tổ mối

Phần lớn các loài mối sống ở dưới đất nhưng cũng có loài sống trong gỗ. Tổ mối là đại bản doanh sinh hoạt tập trung của đàn mối, tùy theo loài mối và điều kiện ngoại cảnh có sự thay đổi. Có 3 loại tổ mối.
Tổ mối đất

- Mối sống trong gỗ: thường làm tổ trong gỗ khô như giống Cryptotermes hoàn toàn không có lien hệ với đất và nước. Tổ này thường không lớn, các cấu tạo đơn giản có những lỗ nhỏ thong từ hang này sang hang khác và thong ra bên ngoài.
- Mối sống trong đất: tổ này của các loài mối dựa vào đất làm tổ thường ở gần các rễ cây, gỗ chon trong đất, tổ này có thể chìm trong đất, hoặc nửa nổi nửa chìm trong đất hoặc nổi trên mặt đất như giống Odontotermes, Macrotermes…ta thường thấy ở trong vườn, rừng hoặc đê đập…
- Mối sống trong gỗ và đất: thường ở trong gỗ khô chon trong đất, có đường giao thong nối liền đất và nước như tổ của giống mối nhà Coptotermes.
- Tổ mối có nhiệt độ và độ ẩm rất ổn định mặc dù nhiệt độ và độ ẩm bên ngoài thay đổi, nghĩa là cân bằng sinh thái rất tốt, đảm bảo đàn mối đặc biệt là mối chúa sống lâu đến vài chục năm để đẻ ra hàng triệu trứng.
- Kết quả thí nghiệm nhiệt độ môi trường từ 20 C đến 27 C (dao động 7 C) nhiệt độ trong tổ mối chỉ biến động từ 24,8 C đến 25,4 C (dao động 0,6 C)
- Độ ẩm môi trường từ 84 đến 95% (dao động 11%) trong khi độ ẩm của tổ mối chỉ biến động từ 85,5% đến 86,5% (dao động 1%)
Xem thêm


Đăng ký: Bài đăng (Atom)